plakat – jedna sztuka

Plakat propagandowy albo społeczny reklamujący Międzynarodowy Dzień Kobiet w 1956 r. Autorką projektu jest IRENA KUCZBORSKA (1907- 1971), malarka, ilustratorka, karykaturzystka. Absolwentka warszawskiej ASP. Tworzyła również plakaty filmowe.
Wyprodukowany przez Ligę Kobiet i Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne WAG w nakładzie 20 000 szt., dzisiaj już prawie nie do zdobycia.
Plakat był wielokrotnie publikowany w wydawnictwach o polskiej szkole plakatu, m.in.w Katalogu polskich plakatów politycznych z lat 1949-1956 (zbiory Muzeum Historii Polskiego Ruchu Rewolucyjnego, Halina Hryńczuk, Warszawa 1978, il. 332).

Z okazji dnia 8 marca publikowano portrety kobiet różnych sektorów życia gospodarczego zgodnie z opinią Władysława Gomułki, że „nie ma dziś w Polsce dziedziny, w której kobiety nie odgrywałyby ważnej roli”. W prasie, na plakatach wydawanych z okazji Święta Kobiet przedstawiano je często na traktorze, z kielnią w ręku lub snopkiem siana, oraz z wszelkimi atrybutami potrzebnymi do pracy. Przeważnie miały na sobie strój roboczy, a spod podwiniętych rękawów bluzy wystawały muskularne przedramiona. Ujęciom tym często towarzyszył podpis dziękczynny lub zachęcający do ciężkiej pracy. Pomimo tego kobieta miała być jeszcze dobrą matką i żoną. Podkreślano ten aspekt jako bardzo istotny i ganiono wszelkie od niego odstępstwa (Łokajemska 1975, s. 2-3).

Plakat Ireny Kuczborskiej, z jednej strony utrzymany w ramach kolorystycznych ówczesnej epoki, z drugiej odbiega od typowego schematu tamtych przedstawień i wyrazistej propagandowej symboliki – kobiety siłaczki. Autorka przedstawia dwie postacie kobietę – matkę lub opiekunkę – działaczkę ujmującą dłoń małej dziewczynki stojącej tuż obok niej. Kobieta lekko nachylona w stronę małej spoglądając na nią i obie lekko się uśmiechając tkwią w geście rozpoczęcia wspólnej zabawy jaką być może będzie jakiś taniec (?). Jakaś wyjątkowo silna forma bliskości pomiędzy postaciami podkreślona została tym samym ubiorem. Kobieta i dziecko mają spódnice z tego samego materiału i o tym samym kolorze, ciemnej czerwieni. Być może to matka, która uszyła swojej córce sukienkę z resztek jakie zostały po zamówieniu spódnicy dla siebie u krawcowej (jedynej możliwej formie „Modnej Pani Domu” w czasach PRL`u). Obie raczej ubrane swobodnie oraz modnie, nie mają nic wspólnego z obrazem muskularnych kobiet-robotnic w mundurkach przodownic pracy, okraszonych odpowiednio wysublimowanym hasłem tamtych czasów. Autorka prawdopodobnie chciała przybliżyć obraz tego dnia jako dnia matki rodzicielki i opiekunki, a nie działaczki politycznej czy dzielnej robotnicy fizycznej. Nie ma tu figur ostentacyjnie upozowanych ani wybijającej się znacznie propagandowej siły. Są inne emocje takie jak czułość, radość, miłość, oddanie, poświęcenie, rodzina. Plakat ten staje się więc bliższy naszym czasom, uwspółcześniony przez samą autorkę, i spoglądając na niego nie kojarzy się od razu z tak typowym przekazem tego święta w czasach PRL`u. Przez to staje się sympatyczniejszy oraz łagodniejszy w odbiorze i nie narzuca mrocznego reżimu ówczesnych dni.

Trochę historii

Po raz pierwszy dzień kobiet obchodzono 28 lutego 1909r. Ustanowiony został przez Socjalistyczną Partię Ameryki po strajkach pracowników przemysłu odzieżowego w Nowym Jorku. Kobiety protestowały przeciwko złym warunkom pracy. Karta Narodów Zjednoczonych, podpisana w 1945r., była pierwszą międzynarodową umową potwierdzającą zasadę równości kobiet i mężczyzn. Od tego czasu ONZ pomogła w stworzeniu historycznej spuścizny uzgodnionych na poziomie międzynarodowym strategii, standardów, programów i celów, mających na celu poprawę statusu kobiet na całym świecie. Najpierw Międzynarodowy Dzień Kobiet obchodzono w Austrii, Danii, Niemczech i Szwajcarii (19 marca 1911r). Natomiast 1975 rok ogłoszono Międzynarodowym Rokiem Kobiet, a Organizacja Narodów Zjednoczonych rozpoczęła jego międzynarodowe obchody 8 marca jako wyraz szacunku dla ofiar walki o ich równouprawnienie.

W Polsce był obchodzony do 1993 roku. Centralne obchody zniosła Premier Hanna Suchocka. Święto było bardzo popularne w okresie PRL. W latach 70 tych i 80 tych do podarunków takich jak np rajstopy, ręczniki, ścierki kuchenne, mydła (np. ”Lotos” lub ”Fiord”), kawa „Maracana” albo ” Extra select”, czekoladki, eleganckie bombonierki (były dla wielu kobiet szczytem marzeń), dołączyły kwiaty goździki, a później tulipany i gerbery. Rozchwytywane w tym czasie kultowe perfumy Pani Walewska, Currara, Masumi (prawdziwy hit PRL`u) czy „Być może Paryż” (Londyn, Rzym) biły wszelkie rekordy popularności. W zakładach pracy organizowano poczęstunki. Kawa w szklance z metalowym, plastikowym lub wiklinowym koszyczkiem i wuzetka stały się deserowym symbolem minionej epoki.

W Polsce tuż po II wojnie światowej, gdy kraj wymagał odbudowy, kobieta była postrzegana jako dodatkowa para rąk do pracy, siła robocza, którą należy spożytkować. Podkreślano jej rolę jako przodownicy pracy i tak postrzegano.

Nieliczni przyjmują, że pierwszym symptomem powstania Dnia Kobiet były obchodzone w starożytnym Rzymie święta zwane Matronalia. Rzymskie święto obchodzone przez zamężne kobiety (matrony) 1 marca jako festiwal poświęcony Juno Lucinie związane było z początkiem nowego roku, macierzyństwem i płodnością. Ulicami miast wędrowała procesja z dwunastoma świętymi tarczami na cześć Marsa (boga wojny). Podczas pochodu Saliowie (członkowie jednego z najstarszych kolegium kapłanów w Rzymie antycznym) wykonywali staroitalskie tańce i pieśni kultowe, tańczyli i śpiewali ku jego czci ze spiżowymi tarczami w dłoniach. Przypuszczano, że święto ustanowił sam Romulus. Marzec uważano za czas rozpoczynania prac polowych, a także planowania operacji wojskowych. W tym czasie kobiety opuszczały swoje domy i z kwiatami udawały się do świątyni Junony aby złożyć ofiarę boskiemu uosobieniu cnót żony, matki i niewiasty. Mężowie dawali podarunki żonom, a panie w domu przygotowywały ucztę dla niewolników. (Parandowski 1992, s. 290-291).